Under prosjektet Frå handskriftsfragment til bokhistorie (2012-2017) blei det eksperimentert med ulike måtar å setje saman fragment til virtuelle handskrift. Sjølv om ein ikkje kjem unna at det meste av boka er borte, kan me gjennom digitale framstillingar nok ein gong bla i nokre av handskriftene frå norske bokkister – kor fragmentariske dei enn måtte vere.
Noreg (Bergen, ca. 1200-1225)
Sankt Edmund-antifonariet er eitt av dei fire kjende manuskripta frå handa til Homiliebokskrivaren, som var aktiv i Bergen ca. 1200-1225. Det viktigaste verket hans er (slik namnet tyder på) Gammalnorsk homiliebok, den eldste overleverte boka skriven på folkemålet. Skrivaren var truleg kantor anten ved domkapitlet i Bergen, eller ved det augustinske Jonsklosteret tvers over hamna.
Ein av dei mange festdagane i antifonariet tilhøyrer Sankt Edmund, som vart feira 20. november. Sankt Edmund, konge i Aust-Anglia, skal ha vorte drepen av danskane i 869. Seinare i mellomalderen vart han ein av dei viktigaste helgenane i England.
Det var liturgiforskaren Lilli Gjerløw som namngav antifonariet etter Sankt Edmund, på grunn av at boka inneheldt officiet hans. Antifonariet inneheldt òg feiringa av mange andre helgenar, inkludert Heilag Olav (29. juli). Etter Lilli Gjerløws tid har Gisela Attinger identifisert to nye fragment frå manuskriptet, slik at det totale talet på fragment no er 35.
Noreg (Bergen), ca. 1200-1225
Det såkalla Sankta Lucia-antifonariet er tett knytt til Sankt Edmund-antifonariet, sidan Homiliebokskrivaren i Bergen var med på å laga båe bøkene. I Sankta Lucia-antifonariet sette han inn rubrikkar, initialar, musikknotasjon og korreksjonar, medan tre andre skrivarar stod for sjølve teksten. Antifonariet er produktet av ein institusjon der minst fire personar arbeidde saman for å skapa ei bok, sjølv om somme av desse kan ha vore under opplæring.
Sankta Lucia-antifonariet inneheld musikk til bruk for feiringar i ulike delar av kyrkjeåret: advent, jul og påske. Sankta Lucia er den einaste helgenen som er til stades i dei fragmenta som er att av boka.
Kor viktig dette antifonariet er, vart oppdaga av Michael Gullick og Gisela Attinger, som båe drog kjensel på Homiliebokskrivaren i handskriftet: Gullick i den eine overlevande initialen, Attinger i musikknotasjonen.
Frankrike, seint 1100-tal
Dette antifonariet vart nytta som innbinding på skattelister frå Trondheim 1627 og 1628. Det er mogleg at boka vart nytta i Nidaros bispedømme i mellomalderen – kanskje i sjølve byen Nidaros (Trondheim). Antifonariet har overlevd i åtte fragment frå tre blad, og inneheld songar for onsdag, fredag og laurdag per annum (sokalla ordinær tid, dvs. som ikkje er del av ei særskild høgtid), og for andre sundag etter Kristi openberringsdag.
Boka gjev eit generelt inntrykk av å vera ein bruksgjenstand heller enn ein pyntegjenstand, sidan ho manglar dekorasjonar anna enn initialane i grønt, raudt og blått. Notelinene er teikna i lys oransje; den same fargen er nytta til rubrikkane.
Opphavleg var nok breidda på bladet rundt 200 mm, og det skrivne området rundt 140 mm. Boka var difor ikkje blant dei store antifonaria som ofte vart nytta til felles feiring av tidebønene, men derimot lita nok til å vera praktisk med tanke på reising. Skrifta og bruken av grøne initialar peikar mot eit opphav langs kysten av Nord-Frankrike – kanskje antifonariet vart kjøpt der av ein geistleg på reisefot, som deretter tok med seg boka til Nidaros?
Flandern (eller Frankrike), trettenhundretallet
Nokre bøker har ei særs komplisert historie, både frå tida då dei var i bruk og etter at dei blei øydelagde. Dette antifonariet var truleg skrive i Flandern eller Frankrike på 1300-talet, men blei skore opp i Danmark slik at pergamentet kunne gjenbrukast i innbindingar av rekneskap. Delar av boka blei gjenbrukte i Danmark, andre blei tatt med til Noreg og gjenbrukte der i åra 1611-1619. Å komme til dette punktet i rekonstruksjonen har tatt mange tiår, og fleire forskjellige forskarar har vore involverte.
Dei gjenverandre 39 fragmenta er frå til saman 14 blad som opprinneleg målte ca. 50 x 38 cm. Innhaldet omfattar liturgien for både søndagar i kyrkjeåret og helgendagar om einannan, så det er rimeleg at antifonariet synte kyrkjeåret under eitt, heller enn å skilje ut helgenfestane i ein eigen del av boka (sanctorale).
Eit av dei slåande trekka ved boka er dei dekorerte initialane. Det er eit hierarki i to nivå: det høgare nivået har initialar med pennedekorasjon i rødt og blått, det lågare nivået har svarte bokstavar med fantasifigurar, dekorert med gul farge.
